Δύο μεγάλες πλημμύρες του Νοέμβρη

https://meteocentre.com

 

5 Νοέμβρη 1961: Το ηλιόλουστο κυριακάτικο απόγευμα του Νοεμβρίου θύμιζε περισσότερο άνοιξη. Μόνη παραφωνία, ο ζόρικος νοτιοδυτικός άνεμος που έστελνε που και που κανένα συννεφάκι για να κρύψει τον ήλιο. Δεν ήταν όμως και τόσο ενοχλητικός, γιατί κουβαλούσε θαλασσινή μυρουδιά από το Σαρωνικό. Όλα λοιπόν ευνοούσαν τον καθιερωμένο οικογενειακό περίπατο στους συγγενείς στου Ζωγράφου, εκεί που σήμερα βρίσκεται η πανεπιστημιούπολη.

Τότε, η περιοχή της σημερινής πανεπιστημιούπολης στα σύνορα των δήμων Ζωγράφου και Καισαριανής, δεν ήταν παρά σχεδόν άδενδροι λόφοι, παρακλάδια του Υμηττού που προϋπαντούσαν τον επισκέπτη πριν την άνοδο στο μοναστήρι της Καισαριανής και στις πλαγιές του βουνού. Ήταν γεμάτοι θυμάρια και αγριοκρεμμύδες και, ανάλογα με την εποχή, διάσπαρτοι με αγριολούλουδα με πιο όμορφα ανάμεσά τους τις ρόδινες ανεμώνες και τις χρυσοκίτρινες νεραγκούλες. Η θέα προς το λεκανοπέδιο της Αθήνας ήταν ανεμπόδιστη και όταν ο άνεμος ήταν ευνοϊκός, ακούγονταν οι φωνές των φιλάθλων από τα γήπεδα του Ηλυσιακού και του Παναθηναϊκού.

Εκείνο το απόγευμα όμως, η οικογενειακή βόλτα στο βουνό τέλειωσε νωρίς. Ο ουρανός, πάνω από τα βουνά της Πελοποννήσου ήταν σκεπασμένος από μολυβένια σύννεφα και η πιθανότητα μιας καταιγίδας στο βουνό ήταν ο λόγος που η παρέα ήθελε να επισπεύσει την επιστροφή. Καθώς κατέβαιναν από το βουνό, σούρουπο πια, διάσπαρτες βουβές αστραπές αυλάκωναν με μανία τον νοτιοδυτικό ορίζοντα. Ο άντρας με το μικρό παιδί στους ώμους κοντοστάθηκε και με ένα τόνο προσμονής και βεβαιότητας στη φωνή προειδοποίησε τους άλλους, τους πιο ρομαντικούς: «Φορτώνει η Κούλουρη [Σαλαμίνα]! Να γυρίσουμε γρήγορα στο σπίτι! Έχει να ρίξει!» και κρατώντας σφιχτά το παιδί επιτάχυνε την κάθοδο. Όταν η Κούλουρη φορτώνει, έλεγαν οι λαϊκοί προγνώστες περίμενε βροχή. Κι αυτό όλοι το σέβονταν σαν αλάνθαστο κανόνα.

Εκείνο το νοεμβριάτικο βράδυ, πάντως, ο «κανόνας» αυτός έμοιαζε αρχικά να μην επιβεβαιώνεται. Ωστόσο, το «κριτς- κρατς» στο τρανζιστοράκι που μετέδιδε τα αποτελέσματα του προπό, μαρτυρούσε ότι κάπου κοντά γινόταν πανηγύρι.

Κανείς όμως δεν φανταζόταν τι πραγματικά θα ακολουθούσε εκείνη τη νύχτα! Η καταιγίδα ξέσπασε με απίστευτη βιαιότητα αργά, όταν η πόλη κοιμόταν. Το νερό μέσα στο σπίτι (ισόγειο με αυλή στα σύνορα Αθήνας-Δήμου Υμηττού και Βύρωνα, περιοχή με ανηφοριές και ρέματα) είχε φτάσει μέχρι τον αστράγαλο. Οι μεγάλοι με τις σκούπες όλη νύχτα έβγαζαν τα νερά, ενώ εμείς τα παιδιά πάνω στο κρεβάτι κλείναμε τα μάτια και τα αυτιά για να μη βλέπουμε τις συνεχείς αστραπές και για να μην ακούμε τους εκκωφαντικούς ήχους των κεραυνών. Το ηλεκτρικό είχε κοπεί αλλά έτσι κι αλλιώς δεν χρειαζόταν. Σκοτάδι δεν υπήρχε. Ο ουρανός φεγγοβολούσε ασταμάτητα σαν φωτορρυθμικό.

Το ξημέρωμα της Δευτέρας 6 Νοεμβρίου 1961, βρήκε την Αθήνα τραυματισμένη να θρηνεί θύματα ιδιαίτερα τη συνοικία Μπουρνάζι κοντά στις όχθες του Κηφισού.

Η Βασούλα, το κοριτσάκι από το Μπουρνάζι, ήταν από τα τυχερά. Το σπίτι πλημμύρισε μέχρι το ταβάνι αλλά η οικογένεια πρόλαβε να σωθεί. Η Βασούλα δεν θυμόταν πολλά από τη θεομηνία, ούτε τα μύρια όσα πέρασαν οι γονείς της για να ξαναστηθεί το σπιτικό. Θυμάται όμως, πάντα, τα ίχνη που άφησε στο ταβάνι το κουφάρι της αγαπημένης της κούκλας που απόθεσε εκεί η οργή του νερού. Για πολύ καιρό τα βράδια έβλεπε τη κούκλα εκεί να της χαμογελά λυπημένα...

 -----------------------------------------------------------

Ρώμη, Νοέμβρης  1977. Η είδηση της θεομηνίας της Αθήνας που ακούσαμε στην τηλεόραση, ξύπνησε στη Βάσω τις εφιαλτικές αναμνήσεις του 61. Εκείνο το βράδυ ήταν που έμαθα την ιστορία με την κούκλα.
 

Επέστρεψα στην Ελλάδα λίγες μέρες αργότερα. Καθώς το αεροπλάνο κατέβαινε για προσγείωση, παρατηρούσα τα ίχνη της πρόσφατης θεομηνίας στο λασπωμένο Σαρωνικό. Όμως το πιο εφιαλτικό αποτύπωμα το είδα λίγες μέρες αργότερα  πάνω στους τοίχους των σπιτιών στα Καμίνια του Πειραιά. Ήταν η κυματοειδής γραμμή ξερής λάσπης, τουλάχιστον ενάμιση μέτρο πάνω από το έδαφος, ενδεικτικό της στάθμης του νερού που είχε περάσει ορμητικά από τους δρόμους. Οι φορτισμένες αφηγήσεις των κατοίκων της περιοχής δεν ήταν αρκετές για να αποδώσουν παραστατικά το μένος της φύσης, όσο ήταν αυτή η κυματοειδής διχρωμία στους τοίχους των σπιτιών. Όμως για μένα, που δεν έζησα από κοντά τη συμφορά, η πιο συγκλονιστική ανάμνηση ήταν η εικόνα της νεκρής κούκλας στο ταβάνι του πλημυρισμένου σπιτιού. 

 

 

 

Σελίδες ολόκληρες έχουν γραφτεί για το μέγεθος της συμφοράς που προκάλεσαν οι δύο νοεμβριάτικες καταιγίδες του 1961 και 1977. Παραθέτω μερικά ενδεικτικά αποσπάσματα από τις εφημερίδες της εποχής που βρήκα στα ψηφιακά αρχεία εφημερίδων και περιοδικού τύπου της Εθνικής Βιβλιοθήκης)

Καταιγίδα 2ας-3ης Νοεμβρίου 1977

[Απόσπασμα  του άρθρου από το τεύχος της 3ης Νοεμβρίου της εφημερίδας ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ]

" Η Αθήνα, ο Πειραιάς η Αττική και σύμφωνα με νυχτερινές πληροφορίες και άλλες περιοχές της χώρας, έζησαν χθες βράδυ το βράδυ εφιαλτικές ώρες. Νεροποντή φοβερή από τις μεγαλύτερες που έχουν πλήξει τις δύο πόλεις, προξένησε ανυπολόγιστες καταστροφές και ανθρώπινα θύματα. Η περιοχή της πρωτεύουσας κηρύχθηκε σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. 

Τμήματα στρατού παίρνουν μέρος στον Πειραιά για να βοηθήσουν τους πλημμυροπαθείς, ενώ ταυτόχρονα διατάχτηκε η εκκένωση των περιοχών Μοσχάτου, Νέου Φαλήρου και Ρέντη. Ο Κηφισσός και άλλα ρέματα πλημμύρισαν και μετέτρεψαν σε θάλασσα τις γειτονιές. 

Καταιγίδα 5ης-6ης Νοέμβρη 1961

[Απόσπασμα  άρθρου από το τεύχος της 7ης Νοεμβρίου της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ]

 

"Εις το κέντρον των Αθηνών, ο άνεμος ανήρπαζε τας τέντας, παρέσυρεν ανθοδοχεία και άλλα αντικείμενα από τα μπαλκόνια, ενώ η πίπτουσα βροχή αυξάνουσα εις ποσότητα και ορμήν με απιστεύτως ταχύν ρυθμόν, επλημμύριζεν ισόγεια και υπόηγεια αλλά και υψηλότερα διαμερίσματα πολυκατοικιών εισερχόμενη από τους φεγγίτας και τας βεράντας. Οι δρόμοι ήρχισαν ταχέως να μεταβάλλονται εις ποταμούς, οι οποίοι ακινητοποίησαν εκατοντάδες αυτοκινήτων παντός τύπου εν μέση οδώ."

[Απόσπασμα άρθρου στο ίδιο τεύχος που αναφέρει τις δηλώσεις μετεωρολόγων ]

 

 ΚΥΚΛΩΝ Ή ΣΦΟΔΡΑ ΚΑΤΑΙΓΙΣ;

"Ως προς τον χαρακτήρα της ενσκηψάσης θεομηνίας, εκπρόσωπος της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας εδήλωσεν προς συντάκτην της "Ελευθερίας" ότι η πρωτοφανής κακοκαιρία προήλθε εκ κυκλώνος (βαθεία βαρομετρική ύφεσις) εις το Ιόνιον, ο οποίος την πρωίαν του σαββάτου εκινείτο άνωθεν της βορείου και κεντρικής Ιταλίας και την Κυριακήν έφθασεν εις το Ιόνιον με αλλεπαλλήλους διαβέσεις ψυχρών μετώπων ύπερθεν της Ελλάδος. Ο κυκλών σνωδεύετο από τρικυμίας, θυελλώδεις ανέμους, γενικάς βροχοπτώσεις, καταιγίδας ισχυράς και συνεχείς. Η ταχύτης του ανέμου έφθασε τους 50 κόμβους εις ωρισμένα σημεία. Ήδη από χθες η ισχύς του κυκλώνος ήρχισεν ελαττουμένη. Γενικώς η ύφεσις συνεχίζεται μετακινούμενη προς τα βορειοανατολικά της Ελλάδος. Ετονίσθη ότι προμοίας εντάσεως κυκλών έχει να εμφανιστεί εις την Ελλάδα από του 1935. 

Αντιθέτως, από τον Μετεωρολογικόν Σταθμόν του αεροδρομίου Ελληνικού, η θεομηνία εχαρακτηρίσθη ως "εντατική κακοκαιρία με έντονα φαινόμενα"  απεκλείσθη δε ο χαρακτηρισμός "κυκλών" ή "τυφών". συγκεκριμένως ετονίσθη ότι από του σαββάτου ήρχισε να "βαθύνεται" βαρομετρική ύφεσις χαμηλών πιέσεων, έχουσα το κέντρον της επί της Αδριατικής και της κεντρικής Ιταλίας. Την Κυριακήν η ύφεσις επροχώρησε προς περιοχάς του βορείου Ιονίου και το Τυρρηνικόν Πέλαγος καταλαβούσα ολόκληρον σχεδόν την κεντρικήν Μεσόγειον, από Σαρδηνίας μέχρι των ακτών της Τουρκίας και μεγάλου τμήματος της Βαλκανικής.

Κατά την χθεσινήν διάβασιν του μετώπου από την Αττικήν, εξεδηλώθησαν αλλεπάλληλοι καταιγίδες εις μεγάλην έκτασιν συνοδεύόμεναι με σύγκλισιν ανέμων, βροχάς και χάλαζαν."